جرم اینگونه در ماده 2 قانون مجازات اسلامی تعریف شده است: هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است.

در نتیجه جرم که منشأ مسئولیت برای مجرم است توسط قانون گذار به وجود می آید و هر گاه توسط قانون گذار این مسئولیت از رفتار انسان برداشته شود به این معنی است که آن رفتار مجاز است، و مانند این است که هیچ جرمی رخ نداده است. گاه قانون گذار در شرایطی که دقیقاً آن را ذکر کرده است ارتکاب رفتاری را که جرم است را جرم نمی داند یعنی وصف جرم بودن را از جرم، به علت خاص بودن شرایط می زداید. به این شرایط و اوضاع احوال که باید دقیقاً در قانون ذکر شده باشد عوامل موجهه جرم گفته می شود. به عبارت دیگر هنگام وجود عوامل موجهه جرم عنصر قانونی جرم از بین می رود و هر گاه یکی از این عوامل موجود باشند به علت زوال عنصر قانونی مانع از شکل گیری جرم می شوند؛ در نتیجه شرکا و معاونان نیز از مجازات معاف می شوند.

در معنای اول شاید اجبار و اضطرار به یک معنا انگاشته شوند، اما باید خاطر نشان شد که اجبار قدرت عمل و اختیار را از انسان سلب می کند و فرد هیچ انتخابی نمی تواند داشته باشد. اما اضطرار اختیار و اراده انسان را از بین نمی برد بلکه انسان ناچار به انتخاب یکی از دو راه است یا اطاعت از دستور قانون گذار و رویارویی با خطری که جان یا مال خودش یا دیگری را تهدید می کند و یا ارتکاب جرم برای دفع با رهایی از خطر، که معمولا  افراد در این حالت با در نظر گرفتن سود و منفعت خود یا دیگری ارتکاب جرم را برمی گزیند. مثل شکستن شیشه ی مغازه دیگری برای فرار از آتش سوزی.

دفاع مشروع عبارت است از: توانایی که قانون به افراد داده است تا برای دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هر گونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع و رعایت شرایط مندرج در قانون، زمانی که راه دیگری برای دفع خطر نباشد مرتکب رفتاری شوند که طبق قانون جرم محسوب می شود. به شکل ساده تر دفاع مشروع را می توان این گونه تعریف کرد: اباحه ارتکاب جرم برای دفع خطر با رعایت شرایط مندرج در قانون.

لازم به گفتن است که شما عزیزان میتوانید با طرح سوال در انجمن از وکیل و مشاور حقوقی ما مشاوره رایگان بگیرید.

مفهوم جرم

دفاع مشروع به این معنی میباشد که شخص مورد تجاوز، در صورت نداشتن وقت برای توسل به قانون به منظور رفع تجاوز، حق دارد با توان شخصی خود، از ناموس، جان و مالش دفاع کند. این دفاع را دفاع مشروع می گویند. لازم به ذکر است که شما میتوانید با تماس به دفتر وکالت ما از قوانین و حقوق جدید در این عرصه مطلع شوید.
در قانون مجازات اسلامی بحثی تحت عنوان دفاع مشروع بیان شده است. در دفاع مشروع اگر ثابت شود که فردی برای دفاع از خود در مقابل فرد ضارب ایستادگی کرده و اگر فرد ضارب زخمی و یا کشته شود، دفاع مشروع به حساب می آید.

البته با شرایطی خاص که در قانون نیز به آن اشاره شده است، از جمله اینکه دفاع با نوع حمله متناسب باشد و همچنین امکان گریز از صحنه جرم وجود نداشته باشد. در صورتی که شخصی مورد هجوم دیگری قرار گیرد و از خود دفاع کند، مجرم نخواهد بود. البته باید شرایط دفاع مشروع نیز وجود داشته باشد.

شرایط دفاع
باید دفاع با خطر و حمله متناسب باشد یعنی به‌ عنوان مثال کسی که با چوب به پای دیگری می‌زند، مضروب نمی‌تواند اقدام به کشتن او کند.
عمل ارتکابی نباید بیش از حد لازم باشد زیرا ارتکاب این عمل به منظور رفع خطر یا تجاوز است و بعد از اینکه در اثر اقدام متوسل به دفاع، تجاوز و خطر رفع شد، دیگر ادامه اعمالی که دارای وصف مجرمانه است لازم نیست.
دفاع وقتی جایز است که در لحظه هجوم یا تجاوز، ماموران در محل نباشند یا مداخله آنان در رفع تجاوز و خطر در همان لحظه ممکن و موثر نباشد.
تجاوز و خطر نباید ناشی از تحریک خود شخص باشد و عمل ارتکابی نباید بیش از حد لازم باشد و همچنین دفاع از نفس یا ناموس یا عرض و مال یا آزادی تن وقتی جایز است که او ناتوان از دفاع بوده و تقاضای کمک کند یا در وضعی باشد که امکان استمداد نداشته باشد.

در قوانین ایران موردی تحت عنوان اسلحه برای دفاع از خود و یا همان دفاع شخصی نداریم اما برخی از مقامات به موجب موقعیت شغلی خود و قوانین حفاظتی، دارای سلاح شخصی هستند که البته این را هم باید مد نظر قرار داد که داشتن سلاح برای اینگونه از افراد، مستلزم داشتن مجوز است. همچنین اگر فردی در خصوص دفاع از خود، فرد مهاجم را زخمی کند یا به قتل برساند، قابل مجازات نیست. البته باز هم اگر دارای شرایط فوق باشد و بتوان عمل او را دفاع مشروع تلقی کرد.
در این میان اگر فرد مدافع برای دفاع از خود سلاح فرد مهاجم را در اختیار بگیرد و با همان سلاح به فرد مهاجم ضربه و صدمه‌ای وارد کند، دیگر دفاع مشروع در مورد وی صدق نخواهد کرد چرا که خطر رفع شده است و عمل وی دیگر دفاع مشروع محسوب نمی‌شود. نکته مهم دیگر این است که برای حمل چاقو به لحاظ اینکه تا به کار گرفته نشود، معلوم نیست که قصد مجرمانه داشته یا خیر، مجازات تعیین نشده است. مگر اینکه ثابت شود که حمل چاقو به قصد ایراد جراحت بوده است.
گفتنی است که شما میتوانید با شماره های موجود در سایت تماس بگیرید و به طور مستقیم با وکیل و مشاور حقوقی ما در این باب صحبتی داشته باشین.

دفاع مشروع در قانون